Giới thiệu bộ sách “Sài Gòn – Chuyện đời của phố” của tác giả Phạm Công Luận

1- Sài Gòn – Chuyện đời của phố tập 1:

“Sài Gòn – Chuyện đời của phố” là một bộ sách gồm 5 tập, trong đó tập 1 là một tuyển tập các bài viết về những câu chuyện gợi nhớ về Sài Gòn xưa. Các bài viết này kể về những góc phố, những con người và những sự kiện đã làm nên một Sài Gòn đầy dấu ấn. Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố tập 1 gồm 36 bài viết về những câu chuyện của Sài Gòn xưa – một thời từng mệnh danh là Sài Gòn – Hòn ngọc Viễn đông: Con đường ký ức, Hồn đô thị, Nhà cổ ven đường, Tìm lại giấc mơ xưa, Nhiếp ảnh gia của nghệ sĩ Sài Gòn,… Các bài viết tập trung vào những câu chuyện đời thường, những hồi ức về các địa điểm, con người và sự kiện đã diễn ra ở Sài Gòn. Gợi nhớ về Sài Gòn xưa đã qua với những hình ảnh, không gian và ký ức đặc trưng. Các bài viết đề cập đến nhiều chủ đề khác nhau, từ những con đường, nhà cổ đến những ban nhạc, cuộc thi hoa hậu và các nghệ sĩ nổi tiếng. 

Để các bạn có hiểu thêm về Sài Gòn xưa, HonVietBIZ xin giới thiệu bài viết của tác giả Đặng Nguyễn Đông Vy đăng trên website https://nhasachphuongnam.com viết về sách Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố tập 1 này.

Không hẳn là một tập tản văn hay sách ảnh, càng không mang tính nghiên cứu, nhưng Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố lại chứa đựng rất nhiều hình ảnh, cảm xúc, đồng thời đầy ắp những tư liệu mới lạ.

Bất kể sự e dè lẽ ra phải có khi nhận xét về tác phẩm của “người nhà”, tôi phải thừa nhận đây là một cuốn sách về Sài Gòn có giá trị và đáng đọc.

Tác giả không phải là nhà văn mà là một nhà báo. Vì vậy độc giả sẽ gặp phải đôi chút bất lợi, nhưng bù lại, được tận hưởng khá nhiều phần thưởng từ điều đó.

Bạn sẽ không tìm thấy những câu viết ngọt ngào về một “Sài Gòn chợt mưa chợt nắng” hay “những con đường có lá me bay”. Không có những quán cà phê sang trọng và lãng mạn. Những cảm xúc không được bày ra trên câu chữ mà chỉ lẩn khuất đâu đó giữa những câu chuyện kể.

Đúng vậy, cuốn sách này đầy ắp những câu chuyện kể.

Với sự tò mò cố hữu và kinh nghiệm 30 năm làm báo, tác giả đã ghi lại được nhiều câu chuyện thú vị nhằm trả lời cho những câu hỏi mà chính bản thân anh, cũng như không ít người sinh sống ở Sài Gòn nhiều năm từng thắc mắc: người được đặt tên cho Ngã ba Ông Tạ là ai? Họa sĩ ký tên Duy Liêm trên những bìa nhạc tờ được yêu thích trước đây đã sống và làm việc như thế nào? Lịch sử một gia tộc đã và đang sống ở Sài Gòn suốt nhiều đời nay?…- Câu trả lời được ghi lại qua những cuộc gặp gỡ và trao đổi với các nhân chứng cụ thể chứ không chỉ nhờ tra cứu sách báo. Chính điều đó tạo nên giá trị về mặt tư liệu cho cuốn sách.

Và có thể, bạn sẽ nhận ra rằng người Sài Gòn không chỉ là những người đã ra đi, hay trở về, mà còn là những người ở lại và chưa bao giờ rời xa.

Người Sài Gòn, không chỉ là giới thượng lưu thường xuất hiện quanh những đoạn đường sang trọng khu quận Nhứt, mà còn là phần đông bình dân sống trong những con hẻm nhỏ ở Đa Kao, Thị Nghè, Phú Nhuận hay Chợ Lớn…

Người Sài Gòn, không chỉ là các nghệ sĩ nổi danh thong dong tụ tập trong quán cà phê thời thượng, bàn chuyện thi văn nhạc họa, hay những cô gái xinh đẹp dạo phố trong tà áo lụa, mà còn là những con người không xuất hiện trước đám đông, chỉ lặng lẽ âm thầm dâng tặng đời mình cho thành phố này qua mấy thế kỷ thăng trầm.

Người Sài Gòn không cống hiến tài năng hay công sức của mình cho thành phố như một lý tưởng. Họ cống hiến một cách tình cờ vì đã làm việc tất phải làm đến nơi đến chốn.

Người Sài Gòn, họ không màng thổ lộ cho ai hay mình yêu sâu đậm ra sao và nhớ da diết thành phố của mình như thế nào.

Người Sài Gòn, không để ý đến việc bạn viết “Sài Gòn” hay “Saigon”, cũng không quan tâm bạn nói giọng miền nào, miễn hiểu nhau là được.

Người Sài Gòn không nhất thiết bắt bạn phải gọi đường phố theo tên mới hay cũ, miễn sao tìm thấy nhà là được.

Bởi với họ, chẳng có gì phải cực đoan.

Với những người Sài Gòn mà tôi biết, nếu có điều gì cực đoan thì đó chính là nghĩa khí. Đất Sài Gòn ưa chuộng những con người đàng hoàng và có nghĩa khí. Có nghĩa khí là sống làm sao để những người mà mình xem trọng không coi thường mình. Có nghĩa khí là dám nói dám làm. Dám làm dám chịu.

Càng hiểu sâu về một Sài Gòn không nằm trên bề mặt của những bảng tên đường hay nhà hàng quán xá thì tôi càng thấy Sài Gòn giống một kim tự tháp, nếu đứng từ xa bạn chỉ nhìn thấy cái chóp nhọn, phần caọ nhất nhưng có diện tích nhỏ nhất. Chỉ khi đến thật gần, thậm chí bước vào bên trong, bạn mới nhận ra phần chân đế của nó rộng lớn chừng nào. Nếu chúng ta nhìn Sài Gòn và chỉ thấy đỉnh cao lấp lánh ở ngay trước mắt, nghĩa là ta còn chưa đến đủ gần.

Giống như phần chìm của một tảng băng, chính cuộc sống lặng lẽ trong dân gian lại chứa đựng cái chất Sài Gòn đậm đặc nhất. Bắt nguồn từ tấm linh hồn của đất Gia Định thuở xa xưa, nó vẫn đang âm thầm chảy như một mạch nguồn mạnh mẽ của đời sống Sài Gòn hôm nay, dù không dễ vẽ nên hình hài và cũng không mấy ai nhận thấy.

Chắc chắn có một chút dáng dấp của “chất Sài Gòn” ấy trong cuốn sách này. Sự phong phú của các chi tiết cũng như giọng kể có chút lan man đời thường đôi khi khiến ta lạc lối. Không trau chuốt về câu chữ, nhưng bù lại, chất liệu thực tế ngồn ngộn bên cạnh những tấm ảnh hay tranh minh họa cũ, mới được sưu tập công phu, khiến cho việc đọc sách giống như bạn đang ngồi trong quán cà phê đầu hẻm, vừa nhìn cuộc đời trôi qua vừa nghe một người già kể những câu chuyện xưa nay, dắt dây nhau theo một cách khó ngờ. Trong đó, có người lạ và có cả người quen, có chuyện hấp dẫn, có chuyện lê thê. Nhưng chắc là không hề nhàm chán.

Đặng Nguyễn Đông Vy

2- Sài Gòn – Chuyện đời của phố tập 2:

…Sau khi cuốn Sài Gòn, chuyện đời của phố phần 1 ra đời, thỉnh thoảng tôi lại nhận được email hoặc tin nhắn của độc giả. Có người hỏi về một khu dân cư, một nghệ sĩ, một ngôi chợ, một món ăn đã có từ lâu hoặc có khi là nơi bán áo thun Montagut mà đàn ông Sài Gòn trước kia thích mặc…
Có vài điều tôi biết và trả lời được. Nhưng quả thật có quá nhiều điều tôi không biết về thành phố này. Chẳng ai thực sự biết hết mọi điều về thành phố mình đang sống cho dù đã ở đó cả đời. Điều đó thật dễ hiểu.
Sài Gòn cách nay bốn mươi, năm mươi năm trước là một thành phố luôn sống phập phồng giữa không khí chiến tranh. Nhưng người dân bình thường vẫn họp chợ mỗi sáng, diện áo dài đi chúc nhau mỗi dịp Tết, đổ xô đi học Anh ngữ mỗi đêm, lên giảng đường đại học mỗi ngày nghe các giáo sư giảng bài. Người Sài Gòn gắng gỏi sống, sáng tác nhạc, viết sách giáo khoa dạy lũ học trò, làm báo thiếu nhi chống văn hóa suy đồi và đi làm từ thiện giúp đồng bào bão lụt hay chạy nạn…

Trích từ Lời ngỏ của Sài Gòn – Chuyện đời của phố tập 2

Nội dung của tập 2 này gồm 27 bài viết ký ức về Ban tuổi xanh, nhà xuất bản Tinh hoa miền Nam với các bản nhạc tờ do họa sĩ Kha Thùy Châu vẽ bìa. Các tài tử nổi tiếng miền Nam như La Thoại Tân, Trần Quang, Huỳnh Thanh Trà, Nguyễn Chánh Tín, Ngọc Phu, Bảo Ân,…bên ca nhạc có Duy Khánh, Chế Linh, Hùng Cường, Tam ca Sao Băng (Phương Đại, Thanh Phong và Duy Mỹ). Hiểu thêm về người nhạc sĩ tài hoa nhưng bạc mệnh Nguyễn Trung Cang, ông được xem là linh hồn của Ban nhạc Phượng Hoàng nổi tiếng. Những tờ báo xuân được vẽ cách đây gần 60 năm thật sự nhìn rất đẹp như bìa báo xuân 1953 trên báo Văn Nghệ của họa sĩ Thái Văn Ngôn, bìa báo Tiếng Chuông – Xuân Tân Sửu 1961 của họa sĩ Lê Trung, bìa báo Việt Thanh – Xuân Tân Mão 1951, bìa báo Thần Chung – Xuân Giáp Ngọ 1954,…

Trong tất cả 27 bài viết, tui chú ý đến 2 bài viết có tựa đề “Siêu thị đầu tiên ở Việt Nam” và “Bản đồ án dang dở”:

– Trong bài viết “Siêu thị đầu tiên ở Việt Nam”, tác giả Phạm Công Luận miêu tả siêu thị đầu tiên được đặt tên Nguyễn Du tại Sài Gòn vào năm 1967 không khác gì siêu thị ngày nay : “Từ cửa vào, khách đi tay không vô siêu thị bằng một cửa quay, tự lấy một giỏ xách hay xe đẩy và đi lựa chọn hàng đã ghi sẵn giá trên kệ. Chọn xong, họ đi tính tiền ở các quầy thu ngân có máy tính tự động. Siêu thị này có 6 quầy thu ngân ở cửa ra, trong đó có một “quầy hỏa tốc” dành cho những người mua ít hàng. Còn có một lối ra cho người không mua hàng. Cách thức không khác gì siêu thị ngày nay, nhưng khi nó được áp dụng cách nay gần 50 năm thì là một sự ngạc nhiên và kỳ thú lớn đối với khách mua hàng Sài Gòn.” Tác giả có trích dẫn hồi ký của tác giả Trần Đỗ Cung được xuất bản ở Mỹ năm 2011 về những ngày đầu thành lập của siêu thị: “Siêu thị đã hoàn tất trên đường Nguyễn Du, có bãi đậu xe rộng rãi. Ngày khai trương cả đoàn xe Honda, Mobylette và Vespa rầm rập kéo đến chở vợ con hí hửng bước vào ngôi chợ tối tân mới mở cửa, phục dịch khách mua hàng một cách niềm nở và lịch sự”. Sài Gòn còn đi trước Bangkok (Thái Lan) về hệ thống bán lẻ trong siêu thị qua hồi ký của tác giả Trần Đỗ Cung: “Lúc đó, thương gia Thái vẫn buôn bán theo lối cổ truyền với những địa điểm nhỏ theo lối gia đình của người Tàu. Tôi thấy hãnh diện có dịp chia sẻ kinh nghiệm với người Thái và những khó khăn mà tôi đã khắc phục…”

– Còn bài viết “Bản đồ án dang dở”, tác giả nhắc đến bản đồ án chợ Bến Thành mới (người dân thời đó thường gọi là chợ Sài Gòn) của KTS Huỳnh Kim Mảng, đoạt giải nhất trong cuộc thi sáng tác “Đồ án chợ Sài Gòn trong tương lai” được sở thiết kế Tòa đô chánh Sài Gòn lúc đó dự tính kinh phí xây dựng chợ mới khoảng 1.5 tỉ đồng (thời đó), có thể khởi công vào năm 1972 nhưng tiếc là dự án chưa thực hiện được. Tác giả mô tả dự án chợ Bến Thành mới như sau: “Theo đồ án, chợ sẽ xây thành nhiều tầng. Tầng hầm làm bãi đậu xe 150 chiếc. Tầng trệt cao hơn mặt đất một mét, chung quanh bán thịt các loại, hoa quả và vào trung tâm là khu bán cá giữa nơi thoáng đãng, có ánh sáng rọi từ trên xuống và thấp xuống để giữ vệ sinh chung. Tầng một bán chạp phô, bách hóa các loại. Tầng hai bán quần áo, vải vóc, văn phòng ngân hàng tư nhân. Lầu 3 là nơi vui chơi của trẻ em. Lầu thượng có nhà hàng, quán giải khát, có rạp chiếu bóng, rạp cải lương. Phía trước chợ còn có một ngôi tháp cao 50 mét, phần trên tháp sẽ là một nhà hàng. Chợ có hệ thống thang máy, thang nâng hàng, hệ thống xử lý rác. Hàng hóa đưa vô chợ hoặc lên lầu đều có lối riêng, không dùng chung lối đi với khách. Điểm nổi bật là càng lên cao, diện tích các tầng đều nới rộng ra, được xem là lối kiến trúc táo bạo, thẩm mỹ và đáp ứng nhu cầu buôn bán của chợ lúc đó.”
Ngoài ra, còn các bài viết về ngành du lịch ở miền Nam trước năm 75, rạch Nhiêu Lộc, ký ức về tivi và truyền hình nửa thế kỷ trước,…

3- Sài Gòn – Chuyện đời của phố tập 3:

“VIẾT VỀ NHỮNG CHUYỆN ‘TRÊN BỜ’ CỦA DÒNG LỊCH SỬ”

(Bài phỏng vấn tác giả Phạm Công Luận, do nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên thực hiện, đăng báo Tuổi Trẻ Cuối Tuần số 11/1/2015)
Điềm đạm, nhẹ nhàng và cẩn trọng là những gì người đọc có thể cảm nhận về tính cách của Phạm Công Luận qua văn anh. Sau cuốn Sài Gòn – Chuyện đời của phố I được độc giả quan tâm đặc biệt, Phạm Công Luận trở thành tên tuổi mới đáng chú ý trong dòng sách viết về Sài Gòn vốn ít ỏi bấy lâu. Sự chỉn chu kỹ lưỡng và cái nhìn của một ký giả biết lùi khỏi những chộn rộn thời sự giúp anh có được sự giản dị, tinh tế khi thu thập và kể lại vệt chuyện về Sài Gòn – thành phố mà anh sinh ra và lớn lên. Tuổi Trẻ Cuối Tuần trò chuyện cùng anh khi Sài Gòn – Chuyện đời của phố II vừa phát hành.

Đoạn văn trên được trích dẫn từ bài phỏng vấn tác giả Phạm Công Luận đăng trong Sài Gòn – Chuyện đời của phố tập 3. Nội dung của tập này gồm 34 bài viết về con đường Tự Do (thời Pháp là Catinat) còn có tên khác ít người biết Phiên Y, giới thiệu về Sài Gòn Departo, các tiệm cho thuê sách trước năm 75.

Trước đây tui cũng có sưu tầm và đọc 1 số sách dành cho thanh thiếu niên được phân biệt bằng màu sắc của loài hoa (như Hoa xanh thuộc loại tình cảm nhẹ nhàng, Hoa tím là dành cho thiếu niên tuồi từ 16-18 và Hoa đỏ thuộc loại sách trinh thám phiêu lưu mạo hiểm) được gọi chung là Tủ sách Tuổi hoa. Trong bài viết “Tủ sách Tuổi Hoa”, tác giả giới thiệu chi tiết về Tủ sách Tuổi Hoa này và người sáng lập là ông Nguyễn Trường Sơn được ra đời vào năm 1962 cùng với bán nguyệt san Tuổi Hoa do họa sĩ Vi Vi vẽ bìa. Các tác phẩm Hoa xanh như Chú bé thỏ đế (Bích Thủy), Vùng biển lặng (Thùy An), Cao như đỉnh Thái (Kim Hài),…; Hoa tím như Bến đường biên giới (Nguyễn Trường Sơn), Hoa bâng khuâng (Thùy An), Gợn sóng (Kim Hài), Biệt thự Hoàng Lan (Thùy Hương),…; Hoa đỏ như Bức mật thư (Nam Quân), Mật lệnh u đỏ (Hoàng Đăng cấp),…

Ngoài ra còn có các loại sách thiếu nhi khác như Thiếu nhi, Thằng Bờm, Ngàn Thông, sách Hồng của NXB Văn Nghệ, sách Nhi đồng tuôi thơ của nhà sách Khai Trí,…

4- Sài Gòn – Chuyện đời của phố tập 4:

Thỉnh thoảng lại có vài bạn trẻ hỏi tôi: “Vì sao anh chỉ thích viết về chuyện xưa ở Sài Gòn?”. Điều các bạn muốn nói là Sài Gòn bây giờ mới thật đáng sống, phát triển hơn nhiều so với Sài Gòn cũ kỹ trong các bức ảnh
xưa.

Có lẽ những người trẻ và nhiều nhà quản lý đô thị hiện nay muốn Sài Gòn phát triển giống Singapore hay Bangkok. Một số kiến trúc cổ ở khu trung tâm đã hoặc sẽ bị đập đi để xây trung tâm thương mại, trụ sở mới.
Nhưng tôi nghĩ rằng, hơn bao giờ hết, Sài Gòn cũng cần phải giữ lại những gì đã tạo nên vẻ đẹp của nó trong quá khứ.

Trong một lần đến Sài Gòn, giáo sư Namakayma Osamu, hiệu trưởng trường Đại học Reitaku (Nhật) đã chia sẻ: “Trước đây, người Nhật từng cho rằng, để tồn tại trong xu thế toàn cầu hóa thì làm cho nước Nhật trở nên giống nước Mỹ là được. Nhưng giờ thì chúng tôi nhận ra đó là sai lầm. Thực tế, càng toàn cầu hóa thì mỗi quốc gia lại càng phải giữ gìn giá trị riêng của mình, như vậy thế giới mới tồn tại và đứng vững được”.

Nhận định đó khiến tôi liên tưởng đến Sài Gòn và hướng đi của nó trong tương lai. Rõ ràng, Sài Gòn cần xây dựng giá trị riêng của mình, và bên cạnh việc dần tạo dựng giá trị mới, điều cần làm ngay là tìm lại, khôi phục,
mài dũa những giá trị truyền thống, những giá trị đã và sẽ tạo nên bản sắc riêng của đô thị có lịch sử ba trăm năm này.

(Trích từ bài viết “Giữ Tinh Thần “Dấn Thân Yêu Đời” Của Người Sài Gòn” của tác giả Phạm Công Luận đăng trên báo Tuổi Trẻ Cuối Tuần số Tất niên năm 2016).

4- Sài Gòn – Chuyện đời của phố tập 5:

Sài Gòn luôn là niềm cảm hứng bất tận của các nhà văn, nhà thơ, hoạ sĩ, nhiếp ảnh và cả những ai yêu mến nó. Chỉ với hơn 300 năm hình thành và phát triển, Sài Gòn ẩn chứa nhiều câu chuyện, kiến trúc, nét văn hoá mà dường như càng tìm hiểu, càng khai thác thì càng thấy như vô tận.

Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố của nhà báo Phạm Công Luận, lần đầu ra mắt bạn đọc năm 2014 như món quà rất duyên dành cho những ai yêu Sài Gòn. Tự nhận là người yêu Sài Gòn “như con cái yêu cha mẹ đã nuôi nấng mình…” nên những câu chuyện mà anh kể người đọc có thể thấy cả một trời cảm xúc của người viết và ngồn ngộn tư liệu, chất liệu của Sài Gòn từ thời Pháp thuộc đến hôm nay, từ lịch sử đến nhân vật, từ những sự kiện nổi bật đến chiều sâu văn hóa ẩn tàng trong cốt cách người dân và trong những góc khuất của đời sống…

Và trong những ngày đầu năm 2018, những câu chuyện đời của từng góc phố, hàng cây ấy được Phạm Công Luận tiếp tục kể lại với bạn đọc nhân dịp năm mới. Với hơn 250 trang sách, Sài Gòn – Chuyện Đời Của Phố 5 dẫn dắt bạn đọc qua những giai thoại về cha con nhà Franchini và lãnh địa Continental, mà khách sạn này có thể nói là một huyền thoại ngự trị trên rất nhiều bưu thiếp cổ về Sài Gòn và gần như thành một thứ biểu tượng phi chính thức của thành phố này. Chuyện về bà Thạnh Thị Mậu – chủ nhà in mang tên mình – mà không hề biết chữ, trong khi bà là người quản lý giỏi được gần xa nhắc tới. Chuyện một thời làm tranh sơn mài được tìm tòi và phát triển nhờ các giáo sư và sinh viên của trường Mỹ thuật Đông Dương…

(Nguồn https://nhasachphuongnam.com)

HonVietBIZ tổng hợp và giới thiệu